Fryske horror

Edgar Allan Poe (1809–1849) was een Amerikaans schrijver en dichter. Hij werkte ook als literair criticus en redacteur.

Hij werd geboren in Boston, Massachusetts, als zoon van reizende acteurs, Eliza Poe en David Poe, Jr., die beiden overleden voor hij drie jaar oud was. Poe werd in huis genomen door John Allan, een succesvol zakenman uit Richmond, Virginia. Hij werd niet officieel geadopteerd en nam Allan als z’n tweede voornaam.

Van 1815 tot 1820 werd hij (gedeeltelijk) opgeleid in Engeland. In 1826 schreef hij zich in aan de University of Virginia, maar bleef daar slechts een jaar. Hij begon te drinken, te gokken, kon zijn vele schulden niet meer betalen en werd weggestuurd. In 1827 liep Poe weg bij de Allans en ging hij bij het leger. Later werd hij ontslagen wegens opzettelijk plichtverzuim.

Zo ging hij bij zijn grootmoeder (langs vaders kant), zijn tante, Mrs Maria Clemm, en zijn nichtje, Virginia Clemm, wonen in Baltimore, Maryland. In 1836 trouwde hij met Virginia, die op dat ogenblik 13 jaar oud was. Hij begon te werken als redacteur en literair criticus. Hij schreef ook verhalen en gedichten, maar met matig succes. Pas met de publicatie van zijn gedicht The Raven in 1845 begon hij literaire erkenning te krijgen.

In 1847 overleed Virginia aan tuberculose. Na haar dood begon Poe de strijd tegen drank en drugs te verliezen, in 1848 probeerde hij zelfmoord te plegen. In het daaropvolgende jaar verdween hij gedurende drie dagen en vond men hem ergens in de goot in de straten van Baltimore in ijlende toestand terug. Enkele dagen later overleed hij. Poe was nooit meer lang genoeg bij bewustzijn om uit te leggen hoe hij in die erbarmelijke toestand terecht was gekomen en hoe het kwam dat hij niet z’n eigen kleren droeg. Volgens onderzoek van de Amerikaanse auteur Matthew Pearl zou Poe overleden zijn aan de gevolgen van een hersentumor. Pearl schreef eerder The Poe Shadow, waarin hij in de vorm van een historische detectiveroman de dood van Edgar Poe beschreef.

Poe's bijzondere en vaak nachtmerrie-achtige werk was van grote invloed op de verschillende horror- en fantasy-genres. Hij wordt ook gezien als de grondlegger van het detective-genre met zijn drie verhalen over Auguste Dupin. Deze hadden een grote invloed op veel mysterie-schrijvers na hem, onder meer Arthur Conan Doyle in The Hound of the Baskervilles.

Zijn literaire reputatie was buiten de VS groter dan in de VS zelf, waarschijnlijk omdat het macabere karakter de bevolking daar niet aansprak. Rufus Griswold werd zijn agent, maar was ook een rivaal en een vijand. Griswold had namelijk Memoires van de schrijver uitgebracht, waarin Poe werd afgeschilderd als een dronkaard en een opiumverslaafde. Mede hierdoor was Poe niet erg populair in Amerikaanse literaire kringen.

In Frankrijk, waar hij over het algemeen bekend staat als "Edgar Poe", werden zijn verhalen en enkele van zijn gedichten vertaald door Charles Baudelaire. Zijn goede vertalingen leidden ertoe dat Poe populair werd onder de avant-garde schrijvers in Frankrijk. Schrijvers als Algernon Charles Swinburne werden sterk beïnvloed door zijn werk. Poe werd ook gewaardeerd door de Symbolisten, en Stephane Mallarmé droeg verschillende gedichten aan hem op.

Naast de literaire en poëtische kant had Poe ook interesse in filosofische en wetenschappelijke vraagstukken. Dit laatste komt het best naar voren in zijn in 1848 geschreven Eureka, een essay over het materiële en spirituele universum (bron: Wikipedia).



Willem Schoorstra (1959) richtte zich aanvankelijk op gitaarspelen en tekstschrijven. Als vanzelf transformeerden de liedteksten in gedichten. Met een verhaal won hij in 1999 een Rely Jorritsmaprijs. Hij debuteerde in 2001 met de dichtbundel Ynwijing, barokke poëzie die invloeden verraadt van Tsjêbbe Hettinga. Daarna verschenen de verhalenbundel Berjochten út Babel (2002) en de roman Swarte ingels (2004).

Schoorstra is een rasverteller die rauwe en poëtische elementen combineert en die zowel hoogliteraire taal als spreektaal gebruikt. Hij schrijft over ‘het smerige en wrede van het menselijk gedrag en over de façade die mensen optrekken om dat te maskeren’, zoals hij het zelf verwoordde.

Swarte ingels werd in 2005 bekroond met de debuutprijs van de Provincie Fryslân. De roman gaat over de heftige maar uiteindelijk noodlottige liefdesrelatie tussen Hilbrand en zijn zus Fardou, die contrasteert met de uitgebluste relatie tussen hun ouders. Het verhaal speelt zich af tegen een jaren ‘70-decor waarin de muziek in belangrijke plaats inneemt. De jury prees Schoorstra’s meeslepende stijl. ‘Beeldend, lyrisch, diepgaand en met empathie werkt hij het thema op spannende wijze uit met aan de ene kant het genot en aan de andere kant de angst- en schuldgevoelens.’







Geart Tigchelaar (1987) is in jonge Fryske skriuwer, dy ‘t mei Lúshâlding (oktober 2011) syn earste folsleine boek ôflevere. In boek yn in droech-humoristyske styl wêryn ‘t niisneamde lúskes de haadrol spylje.