Rampjaar 1672

Het jaar 1672 staat in de Nederlandse geschiedenis gegrift als rampjaar. In de lente van 1672 werd de jonge republiek van de Verenigde Nederlanden tegelijkertijd aangevallen door de Engelse, Franse en Duitse troepen. De Engelse vloot viel Nederlandse schepen aan en de landlegers van Lodewijk XIV en de bisschop van Münster marcheerden ongehinderd door Overijssel en Gelderland naar Utrecht en Groningen. De ene na de andere stad viel zonder tegenstand te bieden in de handen van de vijand. Tienduizenden vluchtelingen vluchtten in paniek voor de troepen uit.

Het kleine legertje van de Republiek trok zich hals over kop terug in Holland, achter de waterlinie. Deze oorlog stortte het land in een diepe gezagscrisis die uiteindelijk leidde tot de roep om herstel van de prins van Oranje als stadhouder en de moord op de gebroeders de Witt.

Baron Godard Adriaan van Reede, heer van het kasteel van Amerongen, is in 1672 ambassadeur in Duitsland. Hij wil de keurvorst van Brandenburg overreden om troepen te sturen om de benarde republiek te hulp te schieten. Op zijn missie ontvangt hij talloze brieven van zijn vrouw en zoon die in Nederland zijn achtergebleven. Zijn vrouw, kasteelvrouwe Margareta Turnor, vlucht van het kasteel naar Holland en volgt de gebeurtenissen vanuit Amsterdam en Den Haag. Zijn zoon, Godard van Reede, dient als kolonel van een regiment ruiters in het Staatse leger.

Deze briefwisseling, waarin de gezinsleden hun angst, hoop en verontwaardiging met het gezinshoofd delen, is de basis van een OVT-VPRO documentaire over het rampjaar 1672. Naast de brieven hebben de samenstellers gebruik gemaakt van ooggetuigenverslagen, krantenberichten, diplomatieke brieven, scheepsjournalen, pamfletten, liederen en gebeden uit de tijd zelf.

Met stemmen van onder meer: Ton Lutz, Annemarie Oster, Leopold Witte, Peter Brusse & Philip Freriks, Job Cohen, Karel van de Graaf, Arend Jan Heerma van Voss en Luc Panhuysen.

Een radiodocumentaire, uitgezonden door OVT-VPRO radio in april 2009. Zie ook www.vpro.nl/geschiedenis/ovt.

Cast
Lipsius: Ton Lutz
Margareta Turnor: Annemarie Oster
Godard van Reede jr.: Leopold Witte Geschiedschrijvers: Peter Brusse en Philip Freriks
Burgemeester Huydecooper: Job Cohen
Journalist en pamflettist: Donald de Marcas
Omroeper: Frits Lambrechts
Dominee: Klaas Vos
Michiel de Ruyter: Karel van de Graaf
Karel II van Engeland: Arend Jan Heerma van Voss
Johan de Witt en Willem III: Theo Uittenbogaard
Maria de Witt-van Berckel: Els Buitendijk
Vertelster: Astrid Nauta
Spreekkoren: Studenten van de Theaterkamer Amsterdam en leden van het groot omroep koor

Met muziek van Debussy, Monteverdi, Sweelinck, Shostakovich, Sibelius, Schnittke, Slagerij van Kampen, Stravinsky, Richard & Danny Thompson.

Inhoud
De inval
1. Voortekenen
2. Parijs bereidt een inval voor
3. Londen verklaart de oorlog
4. Het Staatse leger aarzelend te velde
5. Angst voor de naderende vijand
6. Lodewijk XIV trekt de Rijn over

De val van De Witt
7. Het volk is zo oproerig
8. De Witt stelt de waterlinie in werking
9. Redeloos, radeloos, reddeloos
10. De Witt neemt ontslag
11. Het einde bij de Gevangenpoort

De opkomst van Willem III
1. Willem wordt stadhouder
2. Engeland dringt aan op vrede
3. Holland vecht door
4. Willem belegert Charleroi
5. De Fransen trekken de waterlinie over

De uittocht
6. De dreiging van zee
7. Tromp en De Ruyter verzoend
8. De Slag bij Schooneveld
9. De Ruyter verslaat de Engelse vloot
10. De Fransen verlaten de Republiek

Samenstellers: Mathijs Deen en Luc Panhuysen
Research: Jelle Zondag, Mathijs Deen en Luc Panhuysen
Productie: Astrid Nauta
Technicus: Jurek Willig